الآراء السياسية للفقيه طاووس بن كيسان اليماني (ت 106هـ/725م) وعلاقته بالدولة الأموية

المؤلفون

DOI:

https://doi.org/10.35516/hum.v52i4.7398

الكلمات المفتاحية:

الإمام طاووس، الدولة، الأمويون، اليمن، آراء فقهاء أهل السنة.

الملخص

الأهداف: تناقش الدراسة مواقف وآراء الفقيه طاووس بن كيسان اليماني (ت 106هـ/725م)، وتحديدًا السياسية منها، وهل كانت آراؤه ومواقفه متفرّدة على غيره من فقهاء السنّة عمومًا وفقهاء الدولة الأموية خاصة. فقد كانت مواقفه وآراؤه احتجاجية على نهج ولاة وخلفاء الدولة الأموية، حيث تبنى مقولات مهمة تم استخلاصها من مواقف عايشها خلال اتصاله بالدولة الأموية في العديد من المناسبات.

المنهجية: استندت الدراسة على المنهج الوصفي  التحليلي والمنهج التاريخي. وبالاستناد إلى المنهج الوصفي التحليلي جرى ملاحظة مشكلة البحث ووصفها، وتقديم المقترحات والفرضيات لوقوعها، وتقديم النماذج والأدلة التي تدعم الفرضيات المطروحة أو تنفيها. أما المنهج التاريخي فقد تم توظيفه في مراجعة البيانات المتعلقة بالروايات التاريخية التي تم رصدها وتوظيفها في رسم معالم رؤية طاووس بن كيسان السياسية.

النتائج: بيّنت نتائج الدراسة انسجام مواقف الإمام طاووس وآرائه وتقاطعاته مع عموم فقهاء السنة في الموضوعات السياسية مع ملاحظة بعض التباينات، بخاصة في مواقفه الصارمة، وعلى الرغم من أنه قدّم بعضًا من الطروحات السياسية النقدية للحكام الأمويين ضمن آراء فقهية تنسجم مع تكوينه الثقافي الديني، لكنه لم يقدم رؤية سياسية شاملة، كذلك لا يمكن تصنيفه كزعيم سياسي وقائد ثوري، فلم ينخرط بالحركات الثورية، ولم يكن ضمن إطار الحركات المناهضة عسكرياً للدولة الأموية.

الخلاصة: توجه الدراسة إلى ضرورة الاهتمام بدراسة علاقة العلماء بالدولة الأموية، بخاصة دراسة آرائهم السياسية، ومواقفهم المتباينة من الدولة ومن الحركات الثورية التي ظهرت خلال العصر الأموي، فالدراسة توصي بضرورة أن يتم عمل دراسة شاملة تستوفي المصادر التاريخية، وكتب التراجم، وكتب الفقه والحديث لتكوين صورة شاملة عن الفقهاء وأدوارهم المتعددة في الدولة والمجتمع خلال أدوار التاريخ الإسلامي.

التنزيلات

بيانات التنزيل غير متوفرة بعد.

المراجع

Strunk, W.,& White, E. B. (2000). The elements of style. (4th ed.). New York: Longman.

Arabic References:

Ibn Abi shaiba, M. (n.d). Mosannaf Ibn Abi Shaibah fi alahadeeth walathar wastinbat aemat altabeen watebaa altabeen almashhoud lahom blkhair. Alhind: alazeezyeh.

Alashkar, M. (1990). Tareekh alfiqeh Al Islami. Amman: Dar Alnafaes.

Albasha, A. (n.d). Soar min hayat altabeen. Alqahira: dar aladab al islami.

Albukhar, M. (n.d). Altareekh alkabeer. Beruit: dar alfiker.

Albalathri, A. (1996). Kitab jomal min ansab alashraf. ( 1st ed.). Beruit: dar alfiker leltebaawalnasher waltawzee’.

Albalathri, A. (1957). Fotooh albuldan. Miser: dar alnasher lljameen.

Ibn taymeya, A. (n.d). Alseyasah alrshareyya fi islah alra’e wal ra’eyya. Makkah almokarramah: manshourat dar alam alfawaed.

Alja’di, A. (1957). Tabaqat foqaha’a alyamen. Alqahira: dar alqalam.

Ibn aljawzi, W. (1992). Almontadam fi tareekh almolook wal omam. Beruit: dar sader. Dar alkotob alelmeyya.

Ibn aljawzi, M. (2000). Sefat alsafwah. Alqahira: dar alhadeeth.

Ibn habban, M. (1975). Altheqat. Beruit: dar alfiker.

Ibn hijer alasqalani, N. (2001) Tahtheeb. Beruit: moasaset alresalah. Dar alfiker.

Abu haneefa, N. (n.d). Kitab alfiqeh alakbar. Beruit: dar alkotb alelmeyyah.

Ibn Khalkan, Sh. (1970). Wfayat alayan wa anba’a alzaman. Beruit: dar sader.

Aldaynoori, A. (1988). Almojalasah wjawaher alelm. Kharj ahadeetho w atharaho w daqqaq nososaho w alaqa aleeh abu obaidah Mashhour bin hasan al salman. Beruit: dar ibn hazem.

Althahabi, Sh. (1993). Seyar alam alnobala’a. Beruit: moassasat alresalah.

Althahabi, Sh. (1955). Tathkerat alhifad. Sahh ala alnoskha alqadeema almahfooda fi maktabet alharam almakki that eyanat wazaret al maaref llhokoomah al alalyea al hindyyah. Beruit: dar alkotob al elmeyya, dar ehyaa altorath, alhind: hayder abad aldkn.

Alrazi, M. (1989). Tareekh madeenat san’aa. Dimashq- Beruit: dar al fiker almoaser.

Alsjestani, M. (1998). Sonan abi dawood. (1st ed.). Alreyadh: maktabet alma’aref.

Ibn saad, A. (1968). Altabaqat alkobra. Beruit: dar ehya’a al torath alarabi. Dar sader.

Alsayyed, M. (1984). Alommah wal jama’a wal solta. ( 1st ed.). Beruit: dar Iqraa.

Aldwehi, A. (2006). Elm osool al fiqeh waltadween ela nehayat alqarn alrabe’ alhijri. (1st ed.). Alreyadh: manshourat jameat al emam mohammad bin saood al islamyyah.

Altabrani, N. (1939). Almontakhab min dail al madeel. Beruit: moassasat al alami llmatboo’at.

Altabari, A. (1977). Tareekh alrosol walmolook. Beruit: dar sweydan.

Abo Obaid, M. (1987). Kitab alamwal. Qatar: edarat ehya’a altorath al islami.

Ibn Abed rabboh alandulosi, W. (1999). Aleqed alfareed. Beruit: dar ehyaa altorath al arabi.

Ibn Asaker, A. (2001). Tareekh Dimashq. Beruit: dar ehyaa altorath.

Abu al arab, M. (1984). Almehan. Alreyadh: dar al oloom.

Atwan, R. (1991). Alfoqahaa wal khilafah fi al aser alomawi. (1st ed.). Beruit: dar aljabal.

Ibn Al Emad Alhanbali, T. (1998). Shatharat al thahab fi akhbar min thahab. Beruit: dar alkotob al elmeyyah.

Al ansi, M. (2023). Malameh hokom alhajjaj ll yamen. Al yamen: jameat thmar.

Al ansi, M. (2021). Al eqtisad fi al eatiqad. Alreyadh: dar al Minhaj.

Al ghazai, A. (1998). Al Tiber al masbouk fi naseehat al molook. ( 1st ed.). Beruit: dar alkotob alelmeyyah.

Alfasi, M. (1998). Al eqd al thameen fi tareekh albalad alameen. ( 1st ed.). Beruit: dar alkotob al elmeyyah.

Alfaswi, N. (1999). Almarefa wal tareekh. Beruit: dar alkotom al elmeyyah.

Ibn alqasem, M. (1968). Ghayat alamani fi akhbar al qutor al yamani. Al qahera: dar alkateb alarabi lltebaa walnasher.

Ibn qutaiba aldaynouri, A. (1960). Almaaref. Beruit: dar ehyaa altorath, alqahera: dar alkotob.

Ibn Qutaiba aldaynouri, A. (n.d). Alemamah wal siyasah. Alqahera: moassaset alhalabi lltebaa walnasher wal tawzee’.

Ibn Katheer, M. (n.d). Albedaya wa alnehaya fi altareekh. Beruit: dar ehyaa altorath alarabi.

Almawardi, M. (1989). Alahkam al sultanyyah wal wilayat al deeneya. (1st ed.) Al Kuwait: maktabet dar ibn kutaibah.

Almazzi, M. (1980). Tahtheeb alkamal fi Asmaa alrejal. Beruit: moassaset al resalah.

Almasoudi, A. (2012). Morouj al thahab wa maaden al jawhar. (1st ed.). Beruit: dar al kotob al elmeyya.

Abu Naeem Alasbahani, S. (2001). Helyat alawleyaa watabaqat alasfeyaa. Beruit: dar al kitab alarabi, dar ehyaa altorath alarabi.

Abu yala alfarraa, A. (2011). Al ahkam alsultaneyyah. Beruit: dar alkotob alelmeyya.

Alyamani, M. (1965). Tareekh alyaman almosamma bahjat alzaman fi tareekh alyaman. Beruit: dar al awdah.

Abu Yousuf, A. (1986). Kitab alkharaj. Beruit: dar almarefa. Beruit.

Ibn Younus, T. (2000). Tareekh ibn Younus alsarfi. Alqesm alawwal tareekh almisreen. (1st ed.). Beruit: dar alkotob alelmeyya.

التنزيلات

منشور

2025-03-10

كيفية الاقتباس

Al-Faouri, A. M., & Haj Yasen, R. H. H. . (2025). الآراء السياسية للفقيه طاووس بن كيسان اليماني (ت 106هـ/725م) وعلاقته بالدولة الأموية. دراسات: العلوم الإنسانية والاجتماعية, 52(4), 7398. https://doi.org/10.35516/hum.v52i4.7398

إصدار

القسم

التاريخ
##plugins.generic.dates.received## 2024-04-08
##plugins.generic.dates.accepted## 2024-05-12
##plugins.generic.dates.published## 2025-03-10